آخرین اخبار و جدید ترین خبر های دنیا در کم خبر
ایران/متن پیش رو در ایران منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
انتشار فایل مصاحبه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه که قراری بر انتشار آن نبوده و صرفاً برای پروژه‌ای تحت عنوان تاریخ شفاهی دولت اعتدال بوده، بازتاب‌ها، واکنش‌ها و تحلیل‌های متعدد و متفاوت البته با انگیزه‌های مختلف را به همراه داشته است.
شاید مهمترین مسأله معطوف به این ماجرا، چرایی و چگونگی انتشار این مصاحبه آن‌هم در رسانه مخالف نظام و خارج از کشور است. پر بیراه نیست اگر چگونگی انتشار آن مشخص شود، آنگاه می‌توان بهتر و روشن‌تر درباره اهداف آن نیز سخن به میان آورد. با این همه فایل یاد شده به هر شکل و شیوه‌ای که به خارج از کشور راه پیدا کرده، مانع از مسئولیت تیمی که پروژه تاریخ شفاهی را عهده‌دار بوده در حفاظت و حراست از آن نیست. تاریخ شفاهی قواعد خاص خود را دارد و معولاً برای ثبت در تاریخ گرفته می‌شود و حتی گاهی از سوی مصاحبه شونده قید هم می‌شود که این مصاحبه در چه زمانی منتشر شود. حتی طبق اصول مصرح و مؤکد تاریخ شفاهی، مصاحبه‌شونده‌ها حق انحصاری مصاحبه‌های خود را دارند، تا زمانی که (یا مگر اینکه) این حقوق را به فرد یا نهاد دیگری انتقال دهند که درباره این فایل صوتی چنین اجازه‌ای از طرف آقای ظریف نه داده شده و نه زمان و نحوه انتشار با رضایت ایشان بوده است. حتی طبق قواعد نهادهای تاریخ شفاهی بین‌المللی «به‌کارگیری و انتشار محتوای مصاحبه باید با رعایت هرگونه محدودیتی باشد که راوی برای آن مقرر کرده است.» وقتی راوی چندین بار گفته این بخش‌ها برای انتشار نیست، پس انتشار آن نافی حقی است که متعلق به راوی است.از آنجا که به قرار معلوم، دیگر اعضای دولت هم عملکرد و رویدادهای مهم خود در 8 سال گذشته را در قالب همین پروژه روایت کرده‌اند، می‌طلبد که در حراست از دیگر فایل‌ها حتماً اهتمام ویژه به عمل آید.
از میان سخنان چند ساعته ظریف در این مصاحبه آنچه بیش از همه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، بخش‌هایی است که ناظر بر برخی اتفاقات در حوزه سیاست خارجی است و البته آنچه مورد توجه هم قرار نگرفته مواضع آشکار و برجسته وزیر خارجه درباره هماهنگی‌های مستمر با سردار شهید سلیمانی است.اما آنچه این سخنان را مورد توجه قرار داده، شرایط و موقعیت زمانی انتشار آن است که جمهوری اسلامی ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد. بر همین اساس بخش زیادی از تحلیل‌ها و برداشت‌های مختلف از انتشار این مصاحبه و اهداف آن، معطوف به همین موضوع انتخابات شده است. اینکه برخی مدعی شده‌اند هدف منتشر‌کنندگان اصطلاحاً «سوزاندن» ظریف و از میدان به‌در کردن او بوده است. جالب آنکه وزیر خارجه در همین مصاحبه هم باز اصرار دارد که نامزد انتخابات نخواهد شد و دوست دارد کار باقیمانده یا وظیفه خود در چند ماه پایانی عمر دولت را با فراغ بال بیشتری به انجام رساند. اما گویا هراس منتشر‌کنندگان از احتمال کاندیداتوری ظریف و رای‌آوری او آنقدری جدی بوده که ریسک نکرده و تصمیم به انتشار گرفته اند.
این هم دور از ذهن نیست که همزمان با زدن ظریف، این قصد هم وجود داشته که گفتمان دیپلماتیک و تعاملی او با جهان را نیز بکوبند تا اساساً آنچه از سوی مخالفان ظریف و برجام «غربگرایان» خوانده می‌شوند، امکان حضور یا مانور در رقابت پیش‌رو را نداشته باشند. اما به‌راستی آنچه ظریف در اشاره به برخی رویدادهای مرتبط با روسیه می‌گوید به مفهوم ضدیت با شرق یا تمایل به غرب است؟ اتفاقاً او به روشنی در این فایل توضیح می‌دهد که داشتن روابط با چین و روسیه را ضروری می‌داند، روسیه بویژه به خاطر همسایگی با ایران و چین هم به‌واسطه آنکه از قدرت‌های بزرگ جهانی است. آنچه ظریف تأکید دارد اهمیت و ضرورت روابط با غرب و شرق با «چشم باز» است. دغدغه او به نظر می‌رسد ناظر بر انتخاب‌هایی در روابط بین‌الملل است که کمترین هزینه و بیشترین نفع را برای جمهوری اسلامی ایران و مردم داشته باشد و طبیعی است که در این میان کانون‌ها یا نهادهای تأثیر‌گذار داخلی باید هم‌افزایی داشته باشند برای تحقق بیشتر این مهم. در حقیقت ظریف برخلاف برخی اتهامات نه غربگراست و نه شرق‌گرا بلکه او یک ایرانی‌گرا است.
در این میان البته برخی هم فضا را مهیا دیده‌اند تا وزیر خارجه را در مقابل نظام قرار دهند و این روایت را القا کنند که او بدون هماهنگی با مجموعه تصمیم‌ساز در کشور سیاست هایش را پیش برده است. حال آنکه ظریف بارها در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های مختلف تأکید داشته که رهبر معظم انقلاب این فضا را مهیا کرده‌اند که ایشان نقطه نظرات خود را بدون لکنت در میان بگذارد. بنابراین انتقادها یا گلایه‌هایی که در مصاحبه یاد شده گفته شده هم به نظر نمی‌رسد در همین جلسات خصوصی مطرح نشده باشد. در حقیقت مقامات عالی تصمیم‌ساز در جمهوری اسلامی و حتی شهید سلیمانی هم در جریان این گلایه‌ها بوده‌اند. لذا مصاحبه یاد شده از این حیث که شخصیت متفاوت و ناآشنایی از ظریف در مجموعه مقامات عالی نظام ترسیم کند، چیز جدیدی ندارد چرا که همه این مباحث در جلسات خصوصی در میان گذاشته شده است.و در آخر یادآوری این مهم هم به نظر ضروری می‌رسد که از محافل و رسانه‌های مخالف نظام انتظاری نیست که این مصاحبه را دستاویز اختلاف‌افکنی جدید در فضای سیاسی ایران و مجموعه‌های مختلف حاکمیت نکنند. اما از مجموعه‌های درون نظام و آنها که دل در گرو رفع برخی مشکلات موجود و بهبود شرایط دارند این انتظار بیجایی نیست که این فقره را بهانه‌ای برای یک نزاع جدید درون نظام نکنند. به هر روی فایلی که بنایی بر انتشارش نبوده به هر دلیلی رسانه‌ای شده است. محمد جواد ظریف هم کارنامه و عملکرد روشن و مشخصی در طول 40 سال گذشته دارد و اتفاقاً همین تجربیات مستمر در مسئولیت‌های مختلف حکم می‌کند به جای رویکردهای تقابلی و کینه‌توزانه، نگاهی آسیب‌شناسانه نسبت به این ماجرا داشته باشند. هم ناظر بر اینکه چرا چنین فایل‌هایی ناخواسته منتشر می‌شود و هم معطوف به این مهم که پویایی و بالندگی هر مجموعه در گرو آسیب‌شناسی مستمر و کارشناسی است. آنچنان که بسیاری از تحلیلگران و صاحبنظران در مواضع مختلف بر ضرورت برخی اصلاحات در بخش‌های مختلف و پرهیز از پراکندگی در تصمصم‌سازی‌ها و ترمیم بوروکراسی کشور تأکید دارند، حال سخنان محمدجواد ظریف را هم می‌توان در همین چارچوب دید اگر نکات قابل توجهی ناظر بر رفع برخی اشکالات و ضرورت اصلاح آنها در مصاحبه وزیر خارجه وجود دارد، از آن بهره گرفته شود. جامعه ایرانی خیلی وقت است که از کشمکش‌های بی‌فایده سیاسی و ناظر بر اهداف جناحی که رافع هیچ مشکلی نشده، خسته است و افزودن یک چالش دیگر به مجموع تنش‌های موجود اگر چه ممکن است آورده‌ای کوتاه مدت برای فلان گروه و جناح سیاسی داشته باشد، اما قطعاً برای مردم نخواهد داشت.
