همشهری/متن پیش رو در همشهری منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست

 محمد بیاتی/ فایل صوتی گفت‌وگوی محمدجواد ظریف و سعید لیلاز که قرار بود به‌عنوان سندی برای آینده بماند و منتشر نشود، 2شب پیش به‌طور غیرمنتظره‌ای منتشر شد. این مصاحبه با وزیر خارجه کشورمان در روز ششم اسفند سال ۱۳۹۹ و در قالب برنامه‌ای با عنوان «تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید» ضبط شده است.این فایل پنجم اردیبهشت۱۴۰۰ برای نخستین‌‌بار توسط شبکه‌های تلویزیونی ایران‌اینترنشنال و بی‌بی‌سی‌فارسی منتشر شده است.در این فایل صوتی درباره نقش شهید سرلشکر قاسم سلیمانی در دیپلماسی، مطالبی مطرح شده است. ظریف در این فایل درباره کارشکنی روسیه در برجام نیز سخن گفته است.ظریف در بخش دیگری از این فایل صوتی که به‌صورت تقطیع شده منتشر شده است؛ گفته در تمام این سال‌ها «ما هزینه میدان کردیم. میدان هزینه ما نکرد».در بخشی از این فایل ظریف عنوان می‌کند که در جلساتی که داشتیم دائماً شهید سلیمانی به من می‌گفت که فلان موضوع را به فلان شخصیت فلان کشور بگو و مسائل را پیگیری کن و همیشه فرماندهان میدان بودند که مسائل خود را پیگیری می‌کردند و اینگونه نبود که من از آنها بخواهم که فلان کار را بکنند که ازجمله آن می‌توان به بحث سوریه اشاره کرد که البته این مسئله موضع نظام بود.آیا تهیه اسناد تاریخ شفاهی، در دولت‌های گذشته سابقه دارد؟۳ ساعت از این گفت‌وگوی ۷ ساعته سعید لیلاز تحلیلگر سیاسی- اقتصادی با ظریف در شبکه‌های اجتماعی در حال انتشار است و واکنش‌های متعددی را به همراه داشته است. از مسئولان دولت و وزارت خارجه تا تحلیلگران سیاسی و مردم عادی. سخنگوی وزارت خارجه نیز گفته اگر مسئولان امنیتی اجازه دهند همه ۷ ساعت گفت‌وگو را منتشر می‌کنیم چرا که معتقدیم حرف‌های ظریف تقطیع شده است.پیش از هر چیز سؤالی که ذهن خوانندگان را به‌خود مشغول می‌کند این است که اگر قرار نبوده این مصاحبه منتشر شود اصلا چرا انجام شده است. در پاسخ به این سؤال برخی می‌گویند این ایده توسط مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در دولت یازدهم شکل گرفته و قرار است تاریخ شفاهی دولت‌ها را روایت کند. برخی دیگر ازجمله عبدالرضا داوری، مشاور سابق محمود احمدی‌نژاد می‌گوید چنین موضوعی در دولت‌های نهم و دهم وجود نداشت و ایده تازه‌ای است. از سوی دیگر محمدعلی ابطحی، رئیس دفتر محمد خاتمی در دوران ریاست‌جمهوری وی در کلاب هاوس گفته در زمان دولت خاتمی هم این گونه مصاحبه‌ها وجود داشته است. با این همه گویا چنین مصاحبه‌هایی که قرار نبوده به‌زودی منتشر شوند و به‌عنوان سند باقی بمانند، در دولت‌های قبل به‌صورت مولتی مدیا نبوده و صرفا به‌صورت مکتوب انجام می‌شده است.هدف از انتشار این فایل چیست؟ موضوع مهم دیگری که ذهن‌ها را به‌خود مشغول کرده است این است که این فایل توسط چه‌کسی یا کسانی و به چه علتی منتشر شده است؟برخی تحلیلگران معتقدند این فایل توسط مخالفان ظریف منتشر شده و هدف آنها تخریب ظریف به‌عنوان گزینه احتمالی اصلاح‌طلبان برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری۱۴۰۰ است. بررسی سطحی در آمار انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها هم گویا نشان‌دهنده فزونی گرفتن واکنش‌ها به انتشار فایل وزیر امور خارجه است.گروهی دیگر از تحلیلگران هم می‌گویند هدف از انتشار این گفت‌وگو بالا آوردن نام ظریف در نظرسنجی‌ها و در واقع نوعی تبلیغ برای وی به‌عنوان کاندیدای احتمالی ریاست‌جمهوری است.برخی که عمدتا از طیف‌های اصلاح‌طلب هستند برآنند که درست در روز اعلام کاندیداتوری مصطفی تاج‌زاده برای ریاست‌جمهوری، انتشار چنین فایلی به حاشیه بردن این اتفاق (به زعم آنها)‌ مهم است. این بخش از تحلیل‌ها در ادامه دوگانه اصلاح‌طلب و اصولگرا و به‌دنبال نشان دادن تخریب‌ها و تبلیغ‌ها و توطئه برای تخریب اصلاح‌طلبان است.آمدن نام سردار شهید حاج قاسم سلیمانی که ظریف بارها به رفاقت و دوستی صمیمی‌اش با وی تأکید کرده است در اثنای این مصاحبه، حساسیت‌ها را دوچندان کرده است و تندروهای هر دو طیف چپ و راست نگاه‌های کاملا متضادی به آمدن نام سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در این مصاحبه داشته‌اند.عده‌ای معتقدند که هرچند انتشار این فایل برای تخریب ظریف انجام شده است اما نتیجه برعکسی خواهد داد و در نهایت این انتشار به نفع وزیر امور خارجه خواهد شد و مردم طرفدار ظریف به صداقت او بیشتر ایمان می‌آورند.برخی نیز می‌گویند انتشار این فایل و اظهارات ظریف درباره تلاش روسیه برای عملی نشدن برجام می‌تواند در مذاکرات کنونی احیای برجام در وین تأثیر منفی بگذارد و باعث شکست احیای برجام شود.گروهی نیز بر واژه «میدان» در میان صحبت‌های ظریف تمرکز کرده‌اند و درصدد تاویل و تفسیر آن برآمده‌اند و سخن‌سرایی‌ها کرده‌اند.با این همه انتشار فایل صوتی گفت‌وگوی ظریف با سعید لیلاز همانطور که انتظارش می‌رفت سر و صدای زیادی در شبکه‌های اجتماعی برپا کرد و طی 2شب گذشته موضوع داغ اتاق‌های گفت‌وگوی پلتفرم تازه آمده کلاب‌هاوس بود.حال باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا فایل کامل ۷ساعته این گفت‌وگو منتشر می‌شود یا خیر؟ و اگر منتشر شد یا نشد چه واکنش‌هایی را برمی‌انگیزد و مهم‌تر از آن باید منتظر ماند تا شاید هویت منتشر‌کنندگان و هدف آنها روشن‌ شود.