اعتماد/سارا معصومی- دومین شهر راهبردی افغانستان روز گذشته به تصرف شبه‌نظامیان طالبان درآمد. شهر راهبردی شبرغان در استان جوزجان پس از یک هفته درگیری‌ سنگین سرانجام به دست طالبان افتاد. شبرغان دومین شهری بود که در72 ساعت گذشته با هجوم نیروهای طالبان از اداره دولت خارج شد. شبرغان در شمال افغانستان قرار دارد؛ منطقه‌ای که از زمان آغاز خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان در ماه مه چند شهر آن به محاصره طالبان درآمده است. نیویورک تایمز به نقل از یکی از مقام‌های محلی شبرغان نوشت: «کل شهر سقوط کرد و چیزی باقی نمانده است.» سقوط شبرغان در حالی رخ داد که تا روز شنبه نیروهای دولتی همچنان کنترل فرودگاه و مقرهای اصلی ارتش را در اختیار داشتند. با این پیشروی، بخش اعظم این استان که با ترکمنستان هم‌مرز است در اختیار طالبان قرار گرفته است. پیروزی طالبان و شکست دولت در حالی صورت می‌گیرد که حمایت‌های هوایی امریکا در حمله به مقرهای طالبان ادامه دارد اما به گفته کارشناسان طالبان در چندماه اخیر استراتژی را پیش گرفتند که نیروهای دولتی افغانستان را خسته کرد. نمایندگان جوزجان در شورای ملی از بی‌توجهی حکومت مرکزی در برابر امنیت جوزجان انتقاد می‌کنند. به گزارش طلوع‌نیوز، اکنون نیروهای دولتی تنها در میدان هوایی و شهرستان «خواجه دکو» زادگاه مارشال دوستم حضور دارند. البته وزارت دفاع ملی می‌گوید که عملیات‌های نیروهای دولتی برای سرکوب طالبان ادامه دارد و به زودی اوضاع در شهرهای آسیب‌پذیر بهبود خواهد یافت. به گفته منابع محلی، با سقوط شهر شبرغان، انتشار و پخش ۱۵ رسانه شنیداری و تصویری متوقف شده است.  نیویورک‌تایمز در بخشی از گزارش روز گذشته درباره تحولات میدانی اخیر در افغانستان می‌نویسد: سقوط شبرغان پس از آن رخ داد که طالبان برای تصرف قریب به 300 منطقه از 400 منطقه افغانستان با کمترین میزان مقاومت روبه‌رو شدند. طالبان عزم خود را برای تصرف شمال افغانستان که به قلب مخالفت‌ها با این گروه شهرت دارد و به نسبت سایر مناطق این کشور از امنیت قابل توجهی برخوردار بود، جزم کرد. طالبان با هجوم به سمت شهرهایی مانند شبرغان و قندوز در شمال، قندهار و لشکرگاه در جنوب و هرات در غرب عملا دامنه تصرفات خود را به شهرهای بزرگ و شاهراه‌ها منتقل کرده و همین مساله منجر به گرفتار شدن شهروندان غیرنظامی در میانه جنگ نیروهای دولتی با شبه نظامیان شده است. در نتیجه این پیشروی‌ها صدها نفر کشته و زخمی و بی‌شماری آواره شده‌اند. وضعیت پیشروی طالبان به گونه‌ای است که وضعیت میدانی ساعت به ساعت تغییر می‌کند. به عنوان مثال، روز جمعه تصور می‌شد که نیروهای دولتی توانسته‌اند شبه‌نظامیان طالبان در شبرغان را شکست بدهند اما از بعدازظهر شنبه وضعیت برعکس شد. به گفته منابع محلی هنوز مشخص نیست که چه تعداد شهروند غیرنظامی یا نظامی جان خود را در نتیجه درگیری با طالبان از دست داده‌اند. یکی از ساکنان این شهر به نیویورک‌تایمز می‌گوید: شرایط بسیار ترسناک است و هیچ‌کس نمی‌داند که به چه سمتی حرکت می‌کنیم. 

این رسانه امریکایی در ادامه با اشاره به اینکه شبرغان زادگاه ژنرال عبدالرشید دوستم، معاون سابق رییس‌جمهور افغانستان است، نوشت: دوستم در 40 سال گذشته با توسل به راهکارهایی چون معامله کردن با طرف‌های متفاوت بحران در مقاطع مختلف توانسته جان سالم به در ببرد. پیش از این تصور می‌شد که ژنرال دوستم مانند دهه نود اقدام به سازماندهی ازبک‌ها کرده و مقابل طالب بایستد. دوستم در چند روز اخیر پس از اقامتی نسبتا طولانی و چند هفته‌ای از ترکیه به افغانستان بازگشت و البته که به دلیل وضعیت بحرانی سلامتی‌اش بخش اعظم مسوولیت‌های سیاسی خود را به پسرش یارمحمد دوستم واگذار کرده که در چند روز اخیر تصاویر او در حالی که ساماندهی نیروهای محلی علیه طالب را پیش می‌برد در فضای مجازی افغانستان بسیار پخش شده است. ژنرال دوستم روز شنبه همزمان با ادامه تنش‌ها در شبرغان در پایتخت افغانستان مهمان اشرف غنی، رییس‌جمهور بود و به او اطمینان داد که همچنان از دولت مرکزی حمایت خواهد کرد. در حالی که روند خروج نیروهای امریکایی در ماه آگوست به پایان می‌رسد، برخی در داخل افغانستان از شکل‌ گرفتن گروه‌های مسلح نظامی برای مقابله با شبه‌نظامیان طالب و جبران ضعف نیروهای امنیتی دولتی سخن می‌گویند. افغانستان در دهه 60 نیز چنین تجربه‌ای داشته که البته به قدرت گرفتن طالبان کمک کرد. سقوط شبرغان به این معناست که طالبان از قوه کافی برای گسیل دادن نیروهای خود به سایر نقاط به خصوص شهرهای شمالی در محاصره که هنوز سقوط نکرده‌اند، برخوردار است. همین وضعیت در جنوب غربی افغانستان هم وجود دارد و شهر زرنج پایتخت نیمروز در این منطقه توسط طالب سقوط کرد. هرچند که سقوط دو شهر در کمتر از 48 ساعت با واکنش‌های بسیاری روبه‌رو شده اما برخی کارشناسان نظرات متفاوتی دارند. نیویورک تایمز به نقل از یکی از کارشناسان گروه بین‌المللی بحران می‌نویسد: شبرغان و زرنج را به سختی می‌توان شهر نامید، چراکه مساحت بسیار کوچکی دارند. این پیروزی‌ها بیشتر جنبه پروپاگاندا برای طالبان دارند و آنها تلاش می‌کنند شهرهای بزرگ‌تری چون هرات و قندهار را تصرف کنند. در این شهرها آنها با مقاومت بیشتری روبه‌رو خواهند شد و قطعا تلفات آنها هم بالا خواهد بود. با این‌ همه به نظر می‌رسد که زرنج ویژگی‌های سیاسی و بافت جمعیتی دارد که آن را به سکوی خوبی برای پرتاب طالب و تصرف مناطق بیشتری در جنوب و غرب افغانستان تبدیل می‌کند. سقوط زرنج پیام بدی برای وضعیت شکننده امنیتی در هلمند و لشکرگاه دارد که در چند قدمی تصرف توسط طالب قرار دارند. این وضعیت دو گزینه در مقابل دولت افغانستان قرار داده است: یا حملات طالب را پاسخ داده و مناطقی را که از دست رفته بازپس بگیرد یا از خیر این مناطق گذشته و نیروهای نظامی را به مناطق دیگری که از شانس بیشتری برای عدم سقوط برخوردار هستند، منتقل کند. حمایت هوایی ایالات متحده برای مقابله با طالبان تا اواخر ماه ادامه دارد و قابل تمدید در صورت صدور مجوز برای پنتاگون است. 

شورای امنیت: در برابر جنایت جنگی طالبان سکوت   نکنیدنشست ویژه شورای امنیت سازمان ملل درباره افغانستان با حضور نمایندگان کشورهای عضو این سازمان، از جمله امریکا، انگلیس، روسیه، چین و هند برگزار شد و طرف‌ها افزایش حمله به غیرنظامیان را محکوم و بر راه‌حل سیاسی بحران افغانستان تاکید کردند. به گزارش «هشت صبح»، «دبورا لاینز» نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در افغانستان در این نشست بر لزوم پیگرد قانونی ناقضان صریح حقوق بشر تاکید کرد و افزود که باید راهی پیدا شود تا کسانی که مقصر نقض حقوق بشر هستند مسوول قرار بگیرند.او از شورای امنیت سازمان ملل نیز خواست که اگر پیشرفتی در مذاکرات صلح به وجود نیاید و طالبان به خشونت‌هایش ادامه دهد، معافیت هیات سیاسی طالبان از ممنوعیت‌های مسافرتی نباید تمدید شود. لاینز افزود که به خاطر اوضاع کنونی، مهاجرت غیرقانونی و قانونی از این کشور در سال جاری افزایش دو برابری خواهد داشت.نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل با تاکید بر اینکه حکومتی که در افغانستان با زور تحمیل شود، قابل پذیرش نیست، از سازمان ملل خواست تا برای پیشرفت مذاکرات صلح افغانستان نقش فعال‌تری ایفا کند.«شهرزاد   اکبر» رییس کمیسیون حقوق بشر افغانستان نیز از طریق تماس ویدیویی تاکید کرد که بیشترین صدمه تداوم وضعیت کنونی و خشونت‌ها به غیرنظامیان افغان وارد شده است.او با اظهار اینکه در درگیری‌های اخیر افغانستان جنایت جنگی رخ داده است، هشدار داد که تمام دستاوردهای حقوق بشر افغانستان در سال‌های گذشته با خطر روبه‎رو است.در این نشست نمایند‌گان هند، نروژ، نیجریه، فرانسه، استرالیا، ایرلند، ویتنام و استونی نیز صحبت کردند و با محکوم کردن خشونت‌ها بر آتش‌بس و حل مساله افغانستان از طریق سیاسی تاکید کردند.نماینده پاکستان در این نشست حضور نداشت.بیانیه نشست شورای امنیت سازمان ملل در مورد افغانستان موارد زیر را شامل شد: 

۱- جهان در برابر جنایت جنگی طالبان سکوت نکند.۲- موقف جدی علیه تروریسم دولتی اتخاذ شود. اسامی فرماندهان جنایتکار طالبان باید  شامل لیست سیاه  شود.۳- علیه منابع اقتصادی و مالی طالبان اقدامات عملی شود.۴- تروریست‌های طالبان نباید در برخی کشورها معافیت داشته  باشند.۵- دفتر قطر نباید به جایی برای تشدید جنگ بدل شود.۶- تعزیرات جدی علیه رهبران طالبان در قطر  وضع شود.۷- جنایت  جنگی طالبان مورد  حقیقت‌یابی  قرار  بگیرد.۸- رفتار طالبان علیه زنان، رسانه‌ها، آزادی بیان و اقلیت‌ها مورد توجه  قرار  بگیرد.۹- به صدای واحد مردم افغانستان برای آزادی توجه شود.۱۰- همکاری پایدار با دولت افغانستان برای حراست و توسعه  دستاوردهای مشترک  مهم  است.

نماینده  امریکا  خطاب به طالبان:  به  تعهدات خود  عمل کنید«جفری دلورنتیس»، معاون نماینده امریکا در سازمان ملل در نشست شورای امنیت با اشاره به اینکه ما تصرف نظامی افغانستان را نمی‌پذیریم، گفت: اگر طالبان این راه را انتخاب کند توسط جامعه بین‌الملل مطرود خواهد شد. عدم اقدام طالبان برای جلوگیری از خشونت‌ها روند صلح را به خطر می‌اندازد.دلورنتیس در ادامه از طالبان خواست به تعهداتش برای حفاظت از غیرنظامیان و زیرساخت‌ها پایبند باشد و به سازمان‌های بشری اجازه دهد به کار حیاتی خود ادامه دهند. وی با ابراز حمایت از روند صلحی که مشارکت کامل زنان را به‌ همراه داشته باشد، تاکید کرد: صلح عادلانه و پایدار منوط به وجود یک دولت فراگیر، انتخابات عادلانه، حمایت از حقوق بشر، تعهدات ضد تروریسم و پایبندی به قوانین بین‌المللی است.معاون نماینده امریکا در سازمان ملل خاطرنشان کرد که حمایت بین‌المللی از دولت آینده افغانستان وابسته به پایبندی به این اصول خواهد بود.وی همچنین تاکید کرد که امریکا همزمان با خروج نظامی از افغانستان نسبت به مردم این کشور و تلاش‌ها برای تامین صلح متعهد باقی خواهد ماند. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید نیز روز گذشته با اشاره به حمله‌های طالبان و ترور غیرنظامیان گفت: «رییس‌جمهور بایدن از حمله و کشتن انتقام‌جویانه غیرنظامیان از سوی طالبان نگران است و آن را از نزدیک تعقیب می‌کند.اگر طالبان ادعا می‌کند که خواهان مشروعیت بین‌المللی است، این اقدامات مشروعیت مورد نظر آنان را به دست نمی‌آورد. آنان مجبور نیستند در این مسیر باقی بمانند. آنان می‌توانند انرژی مشابهی را برای پروسه صلح اختصاص دهند. ما به‌ شدت از آنها می‌خواهیم که این کار را انجام دهند. این همان چیزی است که مردم افغانستان به ‌شدت به آن احتیاج دارند، پس از چندین دهه جنگ مستحق آن هستند و به نفع همسایگان افغانستان است که انرژی جدیدی را در یک روند صلح سرمایه‌گذاری کنند که یک افغانستان صلح‌آمیز و منطقه با ثبات را ترویج می‌کند.»

زنده  باد  امارت  اسلامی !24 ساعت پس از سقوط زرنج در استان نیمروز ویدیوهای رسیده از این شهر از استقبال مردم از شبه نظامیان طالبان حکایت می‌کند. در برخی از این ویدیوها افرادی که مشخص نیست از نیروهای طالب هستند یا ساکنان شهر، فریاد می‌زنند: زنده ‌باد امارت اسلامی. گزارش‌های رسیده نیز حاکی است که زرنج بدون درگیری سقوط کرد.براساس گزارش‌ها، ساختمان استانداری، ساختمان فرماندهی پلیس و فرودگاه شهرستان زرنج، بدون درگیری به طالبان واگذار شده است؛ این درحالی است که سرپرست وزارت دفاع و والی نیمروز تصریح کرده بودند که این شهرستان سقوط نخواهد کرد.با تصرف شهرستان زرنج، تمام استان استراتژیک نیمروز تحت کنترل طالبان درآمده است. شامگاه شنبه نیز ویدیوهایی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد نیروهای امنیتی دولتی افغانستان با تانک‌ها و سایر تجهیزات نظامی به سمت مرز ایران حرکت کرده و وارد خاک زابل شدند. منابع ایرانی می‌گویند روند انتقال نیروهای امنیتی از زابل به پایتخت افغانستان با هواپیما را شروع کرده‌اند.