هم میهن/متن پیش رو در «هم میهن» منتشر شده و انتشارش در «کم خبر» به معنای تایید آن نیست

شورش واگنر تشابهاتی با انقلاب اکتبر 1917 دارداینترسپت-ترجمه: آریا صدیقی| به راه انداختن یک جنگ تمام‌عیار شاید بزرگترین قماری باشد که یک رهبر سیاسی می‌تواند به آن دست بزند. با گذشت یک سال از تهاجم طاقت‌فرسای روسیه به اوکراین، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اکنون عواقب شرط‌بندی نامناسب‌اش را می‌چشد.روز جمعه، شبه‌نظامیان مسلح واگنر تحت رهبری یوگنی پریگوژین یک شبه‌کودتا را علیه ولادیمیر پوتین رقم زدند. در اوج عملیات در روز شنبه، نیروهای تحت فرماندهی پریگوژین شهر استراتژیک روستوف را تصرف و بعد به سمت مسکو حرکت کردند. براساس گزارش‌ها، پریگوژین اواخر روز شنبه پس از یک توافق، نیروهای خود را به عقب کشید. اما این شبه‌کودتا اولین شکاف بزرگ در ساختار حکمرانی پوتین بود. پوتین، که خود را وارث شکوه امپراطوری روسیه می‌داند، ممکن است در نهایت به سرنوشت بسیاری از تزارهای قبل از خود دچار شود. سرنوشتی شامل یک قیام نظامی علیه حکومت، که از عواقب یک جنگ ناموفق، ناشی شده است. پوتین در سخنرانی خود در واکنش به اقدام واگنرها گفت:«این کار یک خنجر به پشت کشور و مردم ما است. دقیقاً مشابه این حمله در سال 1917 انجام شد. آن‌هم زمانی که کشور در میانه جنگ جهانی اول بود. اما پیروزی کشور دزدیده شد. دسیسه‌ها و مجادله‌ها پشت سر ارتش، بزرگترین فاجعه بود که نتیجه‌اش شد نابودی ارتش و دولت، از دست دادن سرزمین‌های گسترده و در نتیجه وقوع یک تراژدی و جنگ داخلی.»گروه راست افراطی واگنر با بلشویک‌های چپ‌گرایی که در انقلابی که تزار نیکلاس دوم را سرنگون و اتحاد جماهیر شوروی را تأسیس کرد، اشتراک چندانی ندارد. اما شرایط پس‌زمینه شورشی که پوتین را تهدید کرد - به‌ویژه ناراحتی ناشی از یک جنگ ناموفق - به هر حال شبیه به شرایطی است که جرقه‌های قیام بلشویکی در بیش از یک قرن پیش را برانگیخت. اگرچه مخالفان تزار به‌شدت تحت تأثیر ایدئولوژی کمونیسم انقلابی بودند، اما بدون کشتار باورنکردنی در جنگ جهانی اول، آن انقلاب هم زمینه‌ای برای وقوع پیدا نمی‌کرد. درد و رنج در طول جنگ طاقت‌فرسای اول بود که شورش را به راه انداخت.در آن زمان روس‌ها که از پرتاب شدن به چرخ گوشت جنگ جهانی اول و آن خندق‌های کثیف و پر از موش، آن‌هم به دلایلی که ربطی به زندگی یا منافع خودشان نداشت، خسته شده بودند، در نهایت در مقابل تزار ایستادند و از هر جنبشی که به نظر می‌رسید قادر به پایان دادن سریع به درگیری بود، حمایت کردند. این جنگ در نهایت باعث سرخوردگی توده‌ها علیه حکومت تزاری شد و جانی به جنبش‌های پوپولیستی خشمگین داد که در نهایت رژیم نیکلاس دوم را نابود کرد. روس‌ها در آن زمان متقاعد شده بودند که دفاع از تزار سودی برایشان ندارد.استیون ماینر، کارشناس تاریخ روسیه در دانشگاه اوهایو، در تحلیل خود درباره تأثیر جنگ جهانی اول بر جامعه روسیه می‌نویسد: «روسیه نسبت به بسیاری از قدرت‌های بزرگ دیگر بی‌ثبات‌تر بود و دوراهی‌های داخلی جدی‌تری داشت و بنابراین میزان شوک جنگ منجر به هرج‌ومرج به نسبت شدیدتر بود». تحلیلی در مورد تأثیر جنگ جهانی اول بر جامعه روسیه؛ کلماتی که به‌راحتی می‌توانند روسیه معاصر را توصیف کنند. فروپاشی منهای جنگ ممکن بود، اما به نظر من قطعی نبود. درگیر شدن در جنگ جهانی اول، فروپاشی را تسهیل کرد.».حکومت پوتین نیز با ترکیبی از بی‌کفایتی، فساد و بی‌تفاوتی نسبت به رنج مردم خود شناخته شده است. جامعه روسیه به دلیل تهاجم به اوکراین که از اوایل سال 2022 آغاز شد، به سرعت در معرض آسیب قرار گرفته است. درحالی‌که روس‌های ثروتمند، کشورشان را به مقاصدی مانند ترکیه و دوبی ترک کرده‌اند، ده‌ها هزار نفرو شاید بسیار بیشتر، از جمله هزاران زندانی سابق که به‌عنوان جنگجو برای گروه واگنر استخدام شده‌اند، به میدان‌های جنگ فرستاده شده‌اند تا در تاریکی و گمنامی بمیرند. درست همانطور که جنگ جهانی اول به نفع پادشاهان آغاز شد که هیچ توجهی به کسانی که جان‌شان را از دست می‌دادند، نداشتند، هدف از این مرگ و میر عظیم در اوکراین و از دست رفتن جان‌ها برای بسیاری از روس‌ها نامشخص است.پریگوژین، که ادعا می‌کند در حال حاضر حداقل 25000 سرباز را فرماندهی می‌کند، برای بهره‌برداری از این وضعیت ناخوشایند دست به کار شد. او تأثیر سوءمدیریت جنگ در اوکراین بر تفکر خود را پنهان نکرده است. از دست رفتن فاجعه‌بار جان بر سر تصاحب تکه‌های کوچک سرزمینی که در سال گذشته در اوکراین شاهد بودیم، به‌طرز وحشتناکی شبیه به نبردهای بیهوده و جنگ خندق‌ها در جنگ جهانی اول است. در مکان‌هایی مانند باخموت، شهرها به بهای از دست رفتن جان هزاران شهروند به ویرانه تبدیل شده‌اند. رهبر گروه واگنر، فرماندهی نظامی روسیه را متهم کرده است که تلفات واقعی جنگ را با اعلام تلفات کاذب پنهان کرده است، و همچنین در تهدیدی که اوکراین و ناتو قبل از شروع جنگ برای روسیه ایجاد کرده بودند، اغراق کرده است. پریگوژین در پیام صوتی ارسال شده در کانال تلگرامی‌اش گفت: «تعداد زیادی از رزمندگان و همرزمان ما کشته شده‌اند. باید جلوی شرارت رهبری نظامی کشور گرفته شود. آنها از زندگی سربازان غفلت می‌کنند. آنها کلمه «عدالت» را فراموش کرده‌اند.»پریگوژین قیام خود را به‌جای یک کودتا با عنوان «راهپیمایی عدالت» توصیف کرد و قول داد با فرماندهی نظامی روسیه مقابله کند. اگرچه جزئیات ماجرا هنوز مشخص نیست، اما برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که رئیس واگنر در ازای عقب‌نشینی نیروهایش امتیازاتی از جمله تغییر در پرسنل نظامی فرماندهی جنگ را به دست آورده است. این فرمانده مزدور از زمان آغاز جنگ، منتقد سرسخت وزیر دفاع روسیه، سرگئی شویگو بوده است. ارتش روسیه مقاومت محدودی در برابر حمله او نشان داد و از مبارزه با گروه واگنر در روستوف خودداری کرد. با این حال، دولت روسیه با قیام او به‌عنوان یک تهدید مرگبار برخورد کرد و علیه پریگوژین به دلیل «تشویق به قیام مسلحانه» اتهاماتی جنایی مطرح کرد. البته پریگوژین در صورت موفقیت در به دست گرفتن قدرت، روسیه لیبرال‌تر یا مترقی‌تر را بنا نمی‌کرد. با توجه به سوابق هولناک سازمان او، احتمالی کاملاً برعکس وجود داشت. همچنین هیچ نشانه‌ای مبنی بر پایان دادن به جنگ در اوکراین وجود ندارد. با این حال، رئیس گروه واگنر اکنون به‌عنوان جدی‌ترین تهدید برای حکومت پوتین ظاهر شده است. ولادیمیر لنین یک قرن پیش با بیان تأثیر جنگ جهانی اول بر دشمنان تزاری خود گفته بود: «جنگ جامعه روسیه را در وضعیت تنش شدید قرار داد و انقلاب اکسیژن لازم برای اولین نفس‌های خود را از جنگ گرفت.»

بازار